Voorbehouden handelingen bij verpleging, verzorging en thuiszorg

Laatste update: 9 januari 2023

Voorbehouden handelingen zijn risicovolle, medische handelingen die alleen bevoegde zorgverleners mogen uitvoeren. Niet alle risicovolle handelingen zijn voorbehouden. Welke risicovolle handelingen voorbehouden zijn, staat in de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (Wet BIG). Hier staat ook wie ze zelfstandig of in opdracht mag uitvoeren.

Verschil risicovolle handelingen en voorbehouden handelingen

Risicovolle handelingen zijn handelingen die bij onzorgvuldig of onbekwaam handelen vrijwel zeker tot gezondheidsschade leiden. Een risicovolle handeling is voorbehouden als er onaanvaardbare risico’s zijn voor de patiënt als een ondeskundige de handeling uitvoert.

Alle voorbehouden handelingen zijn risicovol, maar niet alle risicovolle handelingen zijn voorbehouden. Zo is een infuus inbrengen in de wet BIG omschreven als een voorbehouden handeling. Een infuuszak verwisselen is een risicovolle handeling, maar niet voorbehouden.

Wie voorbehouden handelingen uitvoert, moet dat deskundig en zorgvuldig doen. Ook moet hij bekwaam zijn. Dat wil zeggen dat hij voldoende kennis en vaardigheid heeft om de handeling uit te voeren. Anders ontstaan onverantwoorde risico’s voor de gezondheid van de patiënt.

Voor zowel voorbehouden als risicovolle handelingen gebruiken instellingen vaak richtlijnen (protocollen). Zo’n richtlijn helpt de zorgverlener de handeling uit te voeren en draagt zo bij aan de kwaliteit. In een richtlijn staat een checklist voor de uitvoering van voorbehouden en risicovolle handelingen. Ook staat er in wie waarvoor verantwoordelijk is en hoe te handelen als het mis dreigt te gaan.

Niet zelfstandig bevoegde zorgverleners kunnen in opdracht van een zelfstandig bevoegde zorgverlener voorbehouden handelingen uitvoeren. Dit geldt bijvoorbeeld voor verzorgenden en helpenden. Zij mogen onder de volgende voorwaarden voorbehouden handelingen uitvoeren:

  1. De opdrachtnemer is bekwaam om de voorbehouden handeling uit te voeren.
  2. De opdrachtgever geeft, waar nodig, aanwijzingen voor de uitvoering van de voorbehouden handeling. Ook houdt de opdrachtgever toezicht bij de uitvoering en kan hij ingrijpen als dat nodig is. Dit heet tussenkomst.
  3. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) houdt toezicht op het handelen van zorgverleners. En dus ook op de uitvoering van voorbehouden en risicovolle handelingen door zorgverleners. Dit gebeurt op grond van de Wet BIG en andere wetgeving, zoals de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz).
  4. De IGJ, het Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg of een rechter kunnen BIG-geregistreerde zorgverleners een tuchtmaatregel Dit kan op grond van het tuchtrecht in de Wet BIG. Bijvoorbeeld als een verpleegkundige zijn beroepsgeheim schendt. Een tuchtmaatregel kan gevolgen hebben voor de inschrijving van de zorgverlener in het BIG-register.

Als lid van BVKZ kunt u gratis gebruikmaken van de protocollen van Vilans.

 

ALLEEN VOOR BVKZ LEDEN



Uitroepteken BVKZ Kennisplein, Academie en Shop
Alleen BVKZ leden hebben toegang tot onze kennisdocumentatie, e-learnings en digitale kennisbijeenkomsten. Wilt u ook toegang? Word dan lid van BVKZ.